Antifonte Sofista
87 B 44 (A) Diels-Kranz (= 44(a) Pendrick)
POxy XI 1364 fr. 1
I
——]θ̣ου
——]νοη
——]ημε
——] ̣ ̣νευ
——]μι 5
—] δ̣ικα[ιοσ]ύνη
δ’ οὖ]ν τὰ τῆς πό-
λεω]ς νόμιμα,
ἐν] ἧι ἂν πολι-
τεύ]η̣ταί τις, μὴ 10
παρ]αβαίνειν.
χρῶιτ’ ἂν οὖν
ἄνθρωπος μά-
λιστα ἑαυτῶι
ξυμφ[ε]ρόντως 15
δικαιο[σ]ύνηι, εἰ
μετὰ μὲν μαρ-
τύρων τ⌊ο⌋ὺς νό-
μους μεγά⌊λο⌋υς
ἄγοι, μονούμε- 20
νος δὲ μαρτύ-
ρων τὰ τῆς φύ-
σεως· τὰ μὲν γὰρ
τῶν νόμων
ἐπίθ]ετα, τὰ δὲ 25
τῆς] φύσεως ἀ-
ναγ]καῖα· καὶ τὰ
μὲν] τῶν νό-
μω]ν ὁμολογη-
θέντ]α̣ οὐ φύν- 30
τ’ ἐστί]ν, τὰ δὲ
τῆς φύσ]εως φύν-
τα οὐχ] ὁμολογη-
II
θ̣[έ]ντα. [⟦ο]υχ[ο]⟧
⟦μολογηθεν⟧
⟦τα⟧ τὰ οὖν νό-
μιμα παραβαίνων
ἐὰν λάθηι τοὺς 5
ὁμολογήσαντας
καὶ αἰσχύνης
καὶ ζημίας ἀ-
πήλλακται· μὴ
λαθὼν δ’ οὔ· τῶν 10
δὲ τῆι φύσει ξυμ-
φύτων ἐάν τι
παρὰ τὸ δυνατὸν
βιάζηται, ἐάν
τε πάντας ἀν- 15
θρώπους λάθηι,
οὐδὲν ἔλαττον
τὸ κακόν, ἐάν τε
πάντες ἴδωσιν,
οὐδὲν μεῖζον· 20
οὐ γὰρ διὰ δόξαν
βλάπτεται, ἀλλὰ
δι’ ἀλήθειαν. ἔστι
δὲ πάντων ἕνε-
κα τούτων ἡ σκέ- 25
ψις, ὅτι τὰ πολλὰ
τῶν κατὰ νό-
μον δικαίων
πολεμίως τῆι
φύσ̣[ει] κ̣εῖται· νε- 30
νο[μο]θ̣[έ]τηται
γὰρ [ἐ]πί τε τοῖς ὀ-
φ[θ]αλμοῖς, ἃ δεῖ
II 3-5. “From the standpoint of traditional Greek morality, it is remarkable that the argument completely ignores the possibility of divine detection and punishment of hidden transgressions” (Pendrick 2002: 325).
III
αὐτο[ὺ]ς ὁρᾶν καὶ
ἃ οὐ [δε]ῖ· καὶ ἐπὶ
τοῖς ὠσίν, ἃ δεῖ αὐ-
τὰ ἀκούειν καὶ
ἃ οὐ δεῖ· καὶ ἐπὶ τῆι 5
γλώττηι, ἅ τ[ε]
δεῖ αὐτὴν λέγειν
καὶ ἃ οὐ δεῖ· καὶ ἐ-
πὶ ταῖς χερσίν,
ἅ τε δεῖ αὐτὰς δρᾶν 10
καὶ ἃ οὐ δεῖ· καὶ
ἐπὶ τοῖς ποσίν, ἐ-
φ’ ἅ τε δεῖ αὐτοὺς
ἰέναι καὶ ἐφ’ ἃ οὐ
δεῖ· καὶ ἐπὶ τῶι νῶι, 15
ὧν τε δεῖ αὐτὸν
ἐπιθυμεῖν καὶ
ὧν μή. [ἔστι]ν οὖν
οὐδὲν τ[ῆι] φύσει
φιλιώτ[ερ]α οὐδ’ οἰ- 20
κειότε[ρα] ἀφ’ ὧν
οἱ νόμο[ι ἀ]ποτρέ-
πουσι τ[οὺς] ἀν[θ]ρ̣ώπ[ους]
ἢ ἐ̣φ’ ἃ [προτρέ-
πουσ[ιν]· τ̣[ὸ δὲ 25
ζῆν [ἐ]στὶ τῆς φύ̣-
σεως κ[αὶ τ]ὸ ἀπο-
θαν[εῖ]ν̣· καὶ τὸ
μὲν̣ [ζ]ῆν αὐτ[ῆι
ἐστι[ν ἀ]πὸ τῶν 30
ξυμ[φερό]ντω̣[ν,
τὸ δὲ ἀ[ποθανεῖν
ἀ̣πὸ τ̣[ῶν μὴ ξυμ-
III 21. ἀφ’ ὧν: è omesso l’antecedente ταῦτα.
III 24. ἢ ἐ̣φ’ ἃ: ἢ introduce il secondo termine di paragone dopo i comparativi φιλιώτ[ερ]α e οἰκειότε[ρα]. Anche nel caso di ἐ̣φ’ ἃ è omesso l’antecedente ταῦτα.
ΙV
φερόντω[ν. τὰ
δὲ ξυμφέρ[οντα
τὰ μὲν ὑπ[ὸ τῶν
νόμων κε[ί-
μενα δεσμ[οὶ 5
τῆς φύσεώς ἐ[στι,
τὰ δ’ ὑπὸ τῆς φ̣ύ̣-
σεως ἐλεύθερα. [οὔ-
κουν τὰ ἀλγύ-
νοντα ὀρθῶι γε λ̣[ό- 10
γωι ὀνίνησιν τὴ[ν
φύσιν μᾶλλον
ἢ τὰ εὐφραίνον-
τα· οὔκουν [ἂ]ν οὐ-
δὲ ξυμφέρον- 15
τ’ εἴη τὰ λυποῦ̣[ντα
μᾶλλον ἢ τ[ὰ ἥ-
δοντ[α·] τὰ γὰρ τῶι
ἀλη[θε]ῖ ξυμφέ-
ρ[οντ]α οὐ βλά- 20
π[τει]ν δεῖ, ἀλ[λ’ ὠ-
φ̣[ε]λεῖν. τὰ τοίνυ[ν
τῆι φύσει ξυμ-
φ̣έροντα τ[α]υτ[ ̣ ̣
desunt 2 vel 3 lineae
] ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣]ο̣τ̣ι̣ α̣[
] ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣]απ[ ̣ ̣ ̣
] ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣]ανα̣[
] ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣]καιοι ̣ [ ̣ 30
] ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣]ν̣ται· κα[ὶ
[οἵτινε]ς̣ ἂν πά-
V
θόν]τες ἀμύνων-
ται κ]αὶ μὴ αὐτοὶ
ἄρχ]ωσι τοῦ δρᾶν·
καὶ ο]ἵτινε[ς] ἂ̣ν
τοὺς] γειναμέ- 5
νου]ς̣ καὶ κακοὺς
ὄ̣ν̣τας εἰς αὑτοὺς
εὖ ποιῶσιν· καὶ οἱ
κατόμνυσθαι
διδόντες ἑτέ- 10
ροις, αὐτοὶ δὲ μὴ
κατομνύμε-
νοι.] καὶ τούτων
τῶν εἰρημένων
πόλλ’ ἄν τις εὕ- 15
ροι πολέμια τῆι
φύσει· ἔνι γε αὐ-
τοῖς ἀλγύνεσθαί
τε μᾶλλον ἐξὸν
ἥττω, καὶ ἐλάτ- 20
τω ἥδεσθαι ἐξὸν
πλείω, καὶ κακῶς
πάσχειν ἐξὸν
μὴ πάσχειν.
ε̣ἰ μὲν οὖν τις 25
τ]οῖς τοιαῦτα προ<σ->
ι]ε̣μένοις ἐπικού-
ρ]ησις ἐγίγνε-
το] παρὰ τῶν νό-
μων, τοῖς δ̣ὲ μὴ 30
π]ρ̣ο<σ>ιεμένοις ἀλ-
λ’ ἐ]ναντιουμέ-
νοις ἐλάττωσις,
V 8-10. οἱ κατόμνυσθαι διδόντες: “this phrase is equivalent to the more usual ὄρκον διδόναι, ‘tender a oath.’ It refers here to the νόμος-abiding agent’s acceptance of his opponent’s offer to swear an oath” (Pendrick 2002: 341-2).
VI
οὐκ ἀν[ωφελὲς ἂν
ἦν τ[ὸ τοῖς νό-
μοις πεῖ[θεσθαι· νῦν
δὲ φαίνε̣[ται τοῖς
προσιεμ[ένοις 5
τὰ τοιαῦτα τὸ ἐ[κ
νόμου δίκαι[ον
οὐχ ἱκανὸν ἐπι-
κουρεῖν· ὅ γε πρῶ-
τον μὲν ἐπιτρέ- 10
πει τῶι πάσχον-
τι παθεῖν καὶ τῶι
δρῶντι δρᾶσαι·
καὶ οὔτε ἐνταῦ-
θα διεκώλυε τὸν 15
πάσχοντα μὴ
παθεῖν οὔτε τὸν
δρῶντα δρᾶσαι.
εἴς τε τὴν τιμω-
ρίαν ἀναφερό- 20
μενον οὐδὲν
ἰδιώτερον ἐπὶ
[τ]ῶι [π]επονθότι
ἢ τῶι δεδρακό-
τι·] περ̣αι γὰρ α̣[ 25
α̣[ ̣ ]τ̣ο̣ ̣[ ̣ ̣]υστ ̣[
ρ̣[ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣]ας ὡς ἔ-
παθεν[ ̣ ̣] δύνα-
σθαι απ[ ̣ ̣ ̣]ηι δί-
κην [ ̣ ̣ ̣]ν· ταῦ- 30
τὰ δὲ κ[α]ταλεί-
πετα[ι] κ̣αὶ τῶι δρά-
σαντ[ι ἀ]ρνεῖσθαι
VI 15. διεκώλυε: “this is best explained as an example of the so-called modal usage, in which the time of thinking about an action is transferred to the action itself. The imperfect will then refer to VI.9–13 above: ‘neither (as we saw) does it prevent etc.’” (Pendrick 2002: 347).
VII
[
[
[
[
[ ̣ ̣ ̣ ̣] ̣ ̣[ἐ- 5
σ̣τ̣ι̣ν̣ μ̣ᾶ̣λ̣[
ὅσηπερ τ[ῶι ̣ ̣ ̣κα-
τηγοροῦν[τι ἡ τῆς
κατηγορ[ίας ̣ ̣ ̣
πειθὼ ἀ ̣[ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ 10
τῶι γε πε̣[πονθό-
τι καὶ τῶι [δεδρα-
κότι· ἐ̣γ̣ίγ[
γὰρ ν[
μασι κ[ 15
καὶ κ̣[
δυν[α
δεσα[
οὐδ[
μα[ 20
τευ ̣[
ωσε[
τωι̣[
εδ[
α[ 25
τ[
θ[
⟦α[
⟦ν
⟦ασ[ 30
η̣[
ν[
το̣[
⟦ν⟧[
87 B 44 (B) Diels-Kranz (= 44(b) Pendrick)
POxy XI 1364 fr. 2 + POxy 3647
I
——]τ̣ου
——] ̣
——]ο
———]λ
ἀνθ]ρ̣ώπ̣οις 5
——]μ̣ατα
———]ητης
———]ηλου· ε̣
———]ωσ̣ε̣νε
——τε]κμαίρε- 10
σθαι δὲ] παρέχει
——] ̣[ ̣]τας
———]ειστων
———]ρων⟧
———]τα ε̣- 15
———]α̣ν
———]κ̣[ ̣ ̣]
circa 13 linee vuote
——]ν̣ο
——]ν
——]υ̣ς⟧ουκ ̣[
———]εν̣[
ΙΙ
ρων ἐπ[ιστάμε-
θά τε κ[αὶ σέβομεν·
τοὺς δὲ [τῶν τη-
λοῦ οἰκ[ούν]των
οὔτε ἐπι̣[στ]άμε- 5
θα οὔτε σέβομεν.
ἐν τ[ο]ύτωι οὖν
πρὸς ἀλλήλους
βεβαρβαρώμε-
θα· ἐπεὶ φύσει γε 10
πάντ̣α̣ πάντες
ὁμοίως πεφύκ[α-
μεν καὶ βάρβα-
ροι καὶ Ἕλλην[ες
εἶναι. σκοπεῖν 15
δ[ὲ] παρέχει τὰ
τῶν φύσει [
ἀναγκαί[ων
πᾶσιν ἀν[θρώ-
ποις· π̣[ 20
τε κατὰ τ[
δυνα[
καὶ ἐν̣[
τοις οὔτε β[άρβα-
ρος ἀφώρι[σται 25
ἡμῶν ο̣[ὐδεὶς
οὔτε Ἕλλην· ἀ-
ναπνέομεν
τε γὰρ εἰς τὸν ἀ-
έρ[α] ἅπαντες 30
κατὰ τὸ στόμ[α]
[κ]αὶ κατ̣[ὰ] τὰς ῥῖ-
ν̣ας· κ[αὶ γελῶ-
με]ν χ[αίρον-
II 9-10. βεβαρβαρώμεθα: “here must have a strictly neutral sense: ‘we have become’ or ‘we have made ourselves’ ‘foreigners’ to one another or in one another’s eyes” (Pendrick 2002: 359).
II 11-12. πάντες ὁμοίως: “The word-order strongly suggests that ὁμοίως qualifies πάντες (‘all alike’), with καὶ βάρβαροι καὶ Ἕλληνες forming the predicate” (Pendrick 2002: 359).
ΙΙΙ
τες καὶ] δακρύ-
ομε[ν] λ̣υπού-
μενο̣ι̣· καὶ τῆι ἀ-
κοῆι τοὺς φθόγ-
γους εἰσδεχόμε- 5
θα· καὶ τῆι αὐγῆι
μετὰ τῆς ὄψε-
ως ὁρῶμεν· καὶ
ταῖς χερσὶν ἐρ-
γαζόμεθα· καὶ 10
τ̣ο̣ῖς ποσὶν βαδ̣[ίζο-
μεν ̣υ̣β̣[
IV
̣[
τ̣[
̣ ̣μ̣ ̣[
λ̣οι̣ εἰσιν̣[
τα τὸ ἀρε[ 5
εχωρη[
ἕκαστοι ̣[
καὶ το ̣ ̣νομ[
το ̣κ ̣[ ̣ ̣´
̣ ̣ ̣ ̣[ 10
87 B 44 (C) Diels-Kranz (= 44(c) Pendrick)
POxy 1797
I
] ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣] τοῦ δικαίου
] ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣] ̣ου δοκουν-
] ̣ ̣ ̣ ̣τὸ] μαρτυρεῖν
ἀλ]λ̣ήλοις τἀληθῆ
δίκαιο]ν νομίζεται 5
εἶναι] καὶ χρήσιμον
οὐδὲν] ἧττον εἰς
τὰ τῶν] ἀνθρώπων
ἐπιτ]η̣δεύματα.
τοῦτο] τοίνυν οὐ δί- 10
καιος] ἔσται ὁ ποιῶν,
εἴπε]ρ τὸ μὴ ἀδικεῖν
μηδ]ένα μὴ ἀδι-
κού]μενον αὐτὸν
δίκ]αιόν ἐστιν· ἀνάγ- 15
κη] γὰρ τὸν μαρτυ-
ροῦ]ν̣τα, κἂν ἀλη-
θῆ μ]α̣ρτυρῆι, ὅμως
ἄλλον π]ως ἀδικεῖν
————α]ὐτὸν ἀ- 20
δι]κ̣ε̣ῖ̣σ̣θαι [
—]νενε[
ἐ]ν ὧι διὰ τ̣[ὰ ὑπ’ ἐκεί-
ν]ου μαρτ[υρηθέν-
τα ἁλίσκ[ε]ται ὁ κα- 25
ταμαρτυρούμενος
καὶ ἀπόλλυσιν ἢ
χρήματα ἢ αὑτὸν
δ]ιὰ τοῦτον ὃν οὐδὲν
ἀ]δικεῖ· ἐν μὲν οὖν 30
τ̣ούτωι τὸν κατα-
μ]αρτυρούμενον
ἀ]δ̣ικεῖ, ὅτι οὐκ ἀδι-
κο]ῦντα ἑαυτὸν ἀ-
δι]κ̣εῖ· αὐτὸς δ’ ἀδικεῖ- 35
ται ὑ]πὸ τοῦ καταμαρ-
τυρηθ]έντος, ὅτι μι-
σεῖται] ὑ̣π’ αὐτοῦ τ̣ἀ̣-
ΙΙ
ληθῆ μαρτυρ[ή-
σας· καὶ οὐ μόν[ον
τῶι μίσει, ἀλλὰ κ[αὶ
ὅτι δεῖ αὐτὸν τ[ὸν
αἰῶνα πάντα φυ- 5
λάττεσθαι τοῦτο[ν
οὗ κατεμαρτύρ[η-
σεν, ὡς ὑπάρχε[ι
γ’ αὐτῶι ἐχθρὸς τοιο[ῦ-
τος, οἷος καὶ λέγειν 10
καὶ δρᾶν εἴ τι δύν[αι-
το κακὸν αὐτόν. κα̣[ί-
τοι ταῦτα φαίνεται
οὐ σμικρὰ ὄντα τἀ-
δικήματα, οὔτε 15
ἃ αὐτὸς ἀδικεῖται
οὔτε ἃ ἀδικεῖ· οὐ γὰρ
οἷόν τε ταῦτά τε δί-
καια εἶναι καὶ τὸ μη-
δ]ὲ̣ν ἀδικεῖν μη- 20
δὲ] αὐτὸν ἀδικεῖσθαι,
ἀλ]λ’ ἀνάγκη ἐστὶν
ἢ] τὰ ἕτερα αὐτῶν
δ]ίκαια εἶναι ἢ ἀμ-
φότερα ἄδικα. φαί- 25
νεται δὲ καὶ τὸ δικά-
ζειν καὶ τὸ κρίνειν
καὶ τὸ διαιτᾶν, ὅπως
ἂν περαίνηται, οὐ
δίκαια ὄντα· τὸ γὰρ 30
ἄ]λλους ὠφελοῦν ἄλ-
λο]υς βλάπτει· ἐν δὲ
τού]τωι οἱ μὲν ὠφελού-
μενο]ι οὐκ ἀδικοῦ̣[ν-
ται, οἱ] δ̣ὲ βλαπτόμε[νοι 35
ἀδικο]ῦντα[ι ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣
] ̣ ̣ ̣ ̣ ̣]μην[ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣
] ̣ ̣ ̣ ̣] ̣ι̣νου̣[ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣
“The expressions οἱ νόμοι, τὰ νόμιμα and τὰ τῶν νόμων – which are used interchangeaby throughout F44(a) – must be taken in a broad sense, as referring to written laws as well as to customs, conventions, and unwritten norms of condutc” (Pendrick 2002: 319);
“The argument of the fragment, however, provides absolutely no support for the notion that Antiphon rejected the definition of justice in I.6–11 as a definition or wished to propose an alternative one” (Pendrick 2002: 321).
87 B 44a Diels-Kranz
Περὶ ὁμονοίας
Philostr. V. Soph. 1.15.4 = T 2(b) Pendrick
λόγοι δ’ αὐτοῦ δικανικοὶ μὲν πλείους, ἐν οἷς ἡ δεινότης καὶ πᾶν τὸ ἐκ τέχνης ἔγκειται, σοφιστικοὶ δὲ καὶ ἕτεροι μέν, σοφιστικώτατος δὲ ὁ ὑπὲρ τῆς ὁμονοίας, ἐν ὧι γνωμολογίαι τε λαμπραὶ καὶ φιλόσοφοι σεμνή τε ἀπαγγελία καὶ ἐπηνθισμένη ποιητικοῖς ὀνόμασι καὶ τὰ ἀποτάδην ἑρμηνευόμενα παραπλήσια τῶν πεδίων τοῖς λείοις.
σοφιστικώτατος Sauppe : σοφιστικώτερος mss.
τῶν πεδίων: gen. partitivo.
Per il titolo cf.:
Xen. Mem. 4.4.16
ἀλλὰ μὴν καὶ ὁμόνοιά γε μέγιστόν τε ἀγαθὸν δοκεῖ ταῖς πόλεσιν εἶναι καὶ πλειστάκις ἐν αὐταῖς αἵ τε γερουσίαι καὶ οἱ ἄριστοι ἄνδρες παρακελεύονται τοῖς πολίταις ὁμονοεῖν, καὶ πανταχοῦ ἐν τῆι Ἑλλάδι νόμος κεῖται τοὺς πολίτας ὀμνύναι ὁμονοήσειν, καὶ πανταχοῦ ὀμνύουσι τὸν ὅρκον τοῦτον· οἶμαι δ’ ἐγὼ ταῦτα γίγνεσθαι οὐχ ὅπως τοὺς αὐτοὺς χοροὺς κρίνωσιν οἱ πολῖται, οὐδ’ ὅπως τοὺς αὐτοὺς αὐλητὰς ἐπαινῶσιν, οὐδ’ ὅπως τοὺς αὐτοὺς ποιητὰς αἱρῶνται, οὐδ’ ἵνα τοῖς αὐτοῖς ἥδωνται, ἀλλ’ ἵνα τοῖς νόμοις πείθωνται. τούτοις γὰρ τῶν πολιτῶν ἐμμενόντων αἱ πόλεις ἰσχυρόταταί τε καὶ εὐδαιμονέσταται γίγνονται· ἄνευ δὲ ὁμονοίας οὔτ’ ἂν πόλις εὖ πολιτευθείη οὔτ’ οἶκος καλῶς οἰκηθείη.
Iambl. Epist. 9 (Stob. 2.33.15)
ἡ ὁμόνοια, καθάπερ αὐτὸ τὸ ὄνομα βούλεται ἐνδείκνυσθαι, συναγωγὴν ὁμοίου τοῦ νοῦ κοινωνίαν τε καὶ ἕνωσιν ἐν ἑαυτῆι συνείληφεν· ἀφορμηθεῖσα δὴ οὖν ἐντεῦθεν ἐπὶ πόλεις καὶ οἴκους, κοινούς τε συλλόγους πάντας καὶ ἰδίους [οἴκους], φύσεις τε καὶ συγγενείας πάσας ἐπιπορεύεται, κοινάς τε καὶ ἰδίας ὡσαύτως· ἔτι δὲ περιέχει καὶ τὴν ἑνὸς ἑκάστου πρὸς ἑαυτὸν ὁμογνωμοσύνην· ὑφ’ ἑνὸς μὲν γάρ τις νοήματος καὶ μιᾶς γνώμης κυβερνώμενος ὁμονοεῖ πρὸς ἑαυτόν, διχογνωμονῶν δὲ πρὸς ἑαυτὸν καὶ ἀνόμοια λογιζόμενος διαστασιάζει· καὶ ὁ μὲν ἐπὶ τῆς ἀεὶ αὐτῆς ἐπιμένων διανοήσεως ὁμοφροσύνης ἐστὶ πλήρης· ὁ δὲ ἄστατος τοῖς λογισμοῖς καὶ ἄλλοτε ὑπ’ ἄλλης δόξης φερόμενος ἀστάθμητός ἐστι καὶ πολέμιος πρὸς ἑαυτόν.
Vd. Democr. 68 B 250 e 255 DK; Plat. Clit. 409e ss.; Isocr. 7.31-5; Aristot. EN Θ 1, 1155a22.
87 B 49 Diels-Kranz/Pendrick
Stob. 4.22, 2.66 (cf. 3.6.45) Η.
Ἀντιφῶντος.
φέρε δὴ προελθέτω ὁ βίος εἰς τὸ πρόσθεν καὶ γάμων καὶ γυναικὸς ἐπιθυμησάτω. αὕτη ἡ ἡμέρα, αὕτη ἡ νὺξ καινοῦ δαίμονος ἄρχει, καινοῦ πότμου. μέγας γὰρ ἀγὼν γάμος ἀνθρώπωι. εἰ γὰρ τύχοι μὴ ἐπιτηδεία γενομένη, τί χρὴ τῆι συμφορᾶι χρῆσθαι; χαλεπαὶ μὲν ἐκπομπαί, τοὺς φίλους ἐχθροὺς ποιῆσαι, ἴσα φρονοῦντας ἴσα πνέοντας, ἀξιώσαντα καὶ ἀξιωθέντα· χαλεπὸν δὲ καὶ ἐκτῆσθαι κτῆμα τοιοῦτον, δοκοῦντα ἡδονὰς κτᾶσθαι λύπας ἄγεσθαι. φέρε δή, μὴ τὰ παλίγκοτα λέγωμεν, λεγέσθω τὰ πάντων ἐπιτηδειότατα. τί γὰρ ἥδιον ἀνθρώπωι γυναικὸς καταθυμίας; τί δὲ γλυκύτερον ἄλλως τε καὶ νέωι; ἐν τῶι αὐτῶι δέ γε τούτωι, ἔνθα τὸ ἡδύ, ἔνεστι πλησίον που καὶ τὸ λυπηρόν· αἱ γὰρ ἡδοναὶ οὐκ ἐπὶ σφῶν αὐτῶν ἐμπορεύονται, ἀλλ’ ἀκολουθοῦσιν αὐταῖς λῦπαι καὶ πόνοι. ἐπεὶ καὶ ὀλυμπιονῖκαι καὶ πυθιονῖκαι καὶ οἱ τοιοῦτοι ἀγῶνες καὶ σοφίαι καὶ πᾶσαι ἡδοναὶ ἐκ μεγάλων λυπημάτων ἐθέλουσι παραγίνεσθαι· τιμαὶ γάρ, ἆθλα — δελέατα ἃ ὁ θεὸς ἔδωκεν ἀνθρώποις — μεγάλων πόνων καὶ ἱδρώτων εἰς ἀνάγκας καθιστᾶσιν. ἐγὼ γάρ, εἴ μοι γένοιτο σῶμα ἕτερον τοιοῦτον <ἐπιμελὲς ὂν> οἷον ἐγὼ ἐμαυτῶι, οὐκ ἂν δυναίμην ζῆν, οὕτως ἐμαυτῶι πολλὰ πράγματα παρέχων ὑπέρ τε τῆς ὑγιείας τοῦ σώματος ὑπέρ τε τοῦ καθ’ ἡμέραν βίου ἐς τὴν ξυλλογὴν ὑπέρ τε δόξης καὶ σωφροσύνης καὶ εὐκλείας καὶ τοῦ εὖ ἀκούειν· τί οὖν, εἴ μοι γένοιτο σῶμα ἕτερον τοιοῦτον, ὅ γέ μοι οὕτως ἐπιμελὲς εἴη; οὐκ οὖν δῆλον, ὅτι γυνὴ ἀνδρί, ἐὰν ἦι καταθυμία, οὐδὲν ἐλάττους τὰς φιλότητας παρέχεται καὶ τὰς ὀδύνας ἢ αὐτὸς αὑτῶι ὑπέρ τε τῆς ὑγιείας δισσῶν σωμάτων ὑπέρ τε τοῦ βίου τῆς συλλογῆς [καὶ] ὑπέρ τε τῆς σωφροσύνης καὶ τῆς εὐκλείας; φέρε δὴ καὶ παῖδες γενέσθωσαν· φροντίδων ἤδη πάντα πλέα καὶ ἐξοίχεται τὸ νεοτήσιον σκίρτημα ἐκ τῆς γνώμης καὶ <τὸ> πρόσωπον οὐκέτι τὸ αὐτό.
τῆι συμφορᾶι χρῆσθαι: “treat, deal with” (LSJ s.v. χράω (B) C III 4b).
ἴσα πνέοντας: “The use of πνέω with a neuter adjective (functioning as an internal accusative) to express mental activity is a poeticism. Cf. LSJ s.v. v.2; Jacoby (1908), 51; Euripides, Andromache 189; Pindar, Nem. 7.5”; “with neut. Adjs. or Prons., πνέοντες μεγάλα giving themselves airs, E.Andr.189; τόσονδ’ ἔπνευσας ib.327; κενεὰ πνεύσαις Pi.O.10(11).93; χαμηλὰ πνέων Id.P.11.30: abs., ὑπὲρ σακέων πνείοντες breathing over their shields, i. e. unable to repress their rage for war, Hes.Sc. 24; θρασείᾳ πνέων καρδίᾳ Pi.P.10.44: with nom., Ἄρης . . μέγας πνέων E.Rh.323; πολὺς ἔπνει καὶ λαμπρός D.25.57; οὗτος . . καικίας ἢ συκοφαντίας πνεῖ Ar.Eq.437; ᾧ σὺ μὴ πνεύσῃς ἐνδέξιος on whom thou breathest not favourably, Call.Epigr.10.3” (LSJ s.v. V 2).
καὶ ἐκτῆσθαι Diels : κεκτῆσθαι codd.
<ἐπιμελὲς ὂν> Diels.
σωφροσύνης: “Joined as it is with δόξα, εὔκλεια, and τὸ εὖ ἀκούειν, σωφροσύνης here must mean ‘reputation for σωφροσύνη.’ Cf. Kühner–Gerth 1.13; Dover (1974), 235” (Pendrick 2002: 387).
οὐκ οὖν edd. : οὐκοῦν Pendrick.
87 B 53 Diels-Kranz/Pendrick
Stob. 3.10.39
Ἀντιφῶντος.
οἱ δὲ ἐργαζόμενοι μὲν καὶ φειδόμενοι καὶ ταλαιπωροῦντες καὶ προστιθέντες ἥδονται οἷα δή τις ἂν εἰκάσειεν ἥδεσθαι. ἀφαιροῦντες δὲ καὶ χρώμενοι ἀλγοῦσιν ὥσπερ ἀπὸ τῶν σαρκῶν ἀφαιρούμενοι.
ἐργαζόμενοι . . . προστιθέντες: come nota Pendrick, si tratta di participi predicativi dipendenti da ἥδονται.
προστιθέντες: “aggiungere” a ciò che già hanno, ovvero quasi “accumulare”.
87 B 54 Diels-Kranz/Pendrick
Stob. 3.16.30 (cf. 4.40.19)
Ἀντιφῶντος.
ἔστι δέ τις λόγος, ὡς ἄρα ἰδὼν ἀνὴρ ἄνδρα ἕτερον ἀργύριον ἀναιρούμενον πολὺ ἐδεῖτό οἱ δανεῖσαι ἐπὶ τόκωι· ὁ δ’ οὐκ ἠθέλησεν, ἀλλ’ ἦν οἷος ἀπιστεῖν τε καὶ μὴ ὠφελεῖν μηδένα, φέρων δ’ ἀπέθετο ὅποι δή· καί τις καταμαθὼν τοῦτο ποιοῦντα ὑφείλετο· ὑστέρωι δὲ χρόνωι ἐλθὼν οὐχ εὕρισκε τὰ χρήματα ὁ καταθέμενος. περιαλγῶν οὖν τῆι συμφορᾶι τά τε ἄλλα καὶ ὅτι οὐκ ἔχρησε τῶι δεομένωι, ὃ ἂν αὐτῶι καὶ σῶιον ἦν καὶ ἕτερον προσέφερεν, ἀπαντήσας δὲ τῶι ἀνδρὶ τῶι τότε δανειζομένωι ἀπωλοφύρετο τὴν συμφοράν, ὅτι ἐξήμαρτε καὶ ὅτι οἱ μεταμέλει οὐ χαρισαμένωι, ἀλλ’ ἀχαριστήσαντι, ὡς πάντως οἱ ἀπολόμενον τὸ ἀργύριον. ὁ δ’ αὐτὸν ἐκέλευε μὴ φροντίζειν, ἀλλὰ νομίζειν αὑτῶι εἶναι καὶ μὴ ἀπολωλέναι, καταθέμενον λίθον εἰς τὸ αὐτὸ χωρίον. ‘πάντως γὰρ οὐδ’ ὅτε ἦν σοι, ἐχρῶ αὐτῶι, ὅθεν μηδὲ νῦν νόμιζε στέρεσθαι μηδενός.’ ὅτωι γάρ τις μὴ ἐχρήσατο μηδὲ χρήσεται, ὄντος ἢ μὴ ὄντος αὐτῶι οὐδὲν οὔτε πλέον οὔτε ἔλασσον βλάπτεται. ὅτωι γὰρ ὁ θεὸς μὴ παντελῶς βούλεται ἀγαθὰ διδόναι ἀνδρί, χρημάτων πλοῦτον παρασχών, τοῦ καλῶς φρονεῖν <δὲ> πένητα ποιήσας, τὸ ἕτερον ἀφελόμενος ἀμφοτέρων ἀπεστέρησεν.
ἀναιρούμενον: “ἀναιρεῖσθαι is the vox propria for removal of buried treasure. Cf. Plato, Laws 913A–D with the Solonic law quoted there (ἃ μὴ κατέθου, μὴ ἀνέλῃ); Aesop, Fabulae 253.1–3 […]. For the practice of burying money cf. Aristophanes, Birds 599–602; Horace, Satires 1.1.41–42; Dover (1974), 175” (Pendrick 2002: 397).
ἔχρησε: “furnish the use of a thing, i.e. lend, usu. in a friendly way, δανείζω being the word applied to usurers (but χ.= δανείζω in Antipho Soph.54), ll. cc.” (LSJ s.v. χράω (B) B I); l’uso è ristretto all’aoristo.
οἱ μεταμέλει οὐ χαρισαμένωι: μεταμέλει è forma impersonale; “more freq. c. dat. rei in part. agreeing with the dat. pers., μετεμέλησέ οἱ τὸν Ἑλλήσποντον μαστιγώσαντι it repented him of having scourged it, Hdt.7.54” (LSJ s.v. μεταμέλει I 2). οἱ è dat. del pron. di III pers. s.; χαρισαμένωι è concordato con οἱ.
<δὲ>: Pendrick stampa τοῦ φρονεῖν <δὲ> καλῶς (φρονεῖν καλῶς in Stob. 3.16.30; le parole sono invertite in Stob. 4.40.19).
87 B 58 Diels-Kranz/Pendrick
Stob. 3.20.66
Ἀντιφῶντος.
ὅστις δὲ ἰὼν ἐπὶ τὸν πλησίον κακῶς ποιήσων δειμαίνει, μὴ ἃ θέλει ποιῆσαι, ἁμαρτὼν τούτων, ἃ μὴ θέλει ἀπενέγκηται, σωφρονέστερος. ἐν ὧι γὰρ δειμαίνει, μέλλει· ἐν ὧι δὲ μέλλει, πολλάκις ὁ διὰ μέσου χρόνος ἀπέστρεψε τὸν νοῦν τῶν θελημάτων· καὶ ἐν μὲν τῶι γεγενῆσθαι οὐκ ἔνεστιν, ἐν δὲ τῶι μέλλειν ἐνδέχεται <καὶ τὸ μὴ> γενέσθαι. ὅστις δὲ δράσειν μὲν οἴεται τοὺς πέλας κακῶς, πείσεσθαι δ’ οὔ, οὐ σωφρονεῖ. ἐλπίδες δ’ οὐ πανταχοῦ ἀγαθόν· πολλοὺς γὰρ τοιαῦται ἐλπίδες κατέβαλον εἰς ἀνηκέστους συμφοράς, ἃ δ’ ἐδόκουν τοῖς πέλας ποιήσειν, παθόντες ταῦτα ἀνεφάνησαν αὐτοί. σωφροσύνην δὲ ἀνδρὸς οὐκ ἂν ἄλλου ὀρθότερόν τις κρίνειεν ἢ ὅστις τοῦ θυμοῦ ταῖς παραχρῆμα ἡδοναῖς ἐμφράσσει αὐτὸς ἑαυτὸν κρατεῖν τε καὶ νικᾶν ἠδυνήθη αὐτὸς ἑαυτόν. ὃς δὲ θέλει χαρίσασθαι τῶι θυμῶι παραχρῆμα, θέλει τὰ κακίω ἀντὶ τῶν ἀμεινόνων.
δειμαίνει . . . ἀπενέγκηται: da costruire δειμαίνει μὴ ἀπενέγκηται ἃ μὴ θέλει ἁμαρτὼν τούτων ἃ θέλει ποιῆσαι, “teme di ottenere ciò che non vuole dopo aver fallito in ciò che vuole fare”.
ἐνδέχεται: “abs., to be possible” (LSJ s.v. III 2)
<καὶ τὸ μὴ>: <μὴ> Bücheler (Pendrick).
γενέσθαι: è il soggetto di ἔνεστιν e ἐνδέχεται.
ἃ: si riferisce al successivo ταῦτα.
σωφροσύνην δὲ ἀνδρὸς: σωφροσύνην può essere inteso come il soggetto dell’infinito sottinteso del verbo essere. Più in generale, comunque, κρίνω τί τινος significa “giudicare che qualcosa appartenga a qualcuno” (Pendrick 2002: 406, con rinvio a Kühner-Gerth 1.374-5).
87 B 59 Diels-Kranz/Pendrick
Stob. 3.5.57
Ἀντιφῶντος.
ὅστις δὲ τῶν αἰσχρῶν ἢ τῶν κακῶν μήτε ἐπεθύμησε μήτε ἥψατο, οὐκ ἔστι σώφρων· οὐ γὰρ ἔσθ’ ὅτου κρατήσας αὐτὸς ἑαυτὸν κόσμιον παρέχεται.
ὅτου = οὗτινος.
87 B 60 Diels-Kranz/Pendrick
Stob. 2.31.39 (p. 208, 13 W.)
Ἀντιφῶντος.
πρῶτον, οἶμαι, τῶν ἐν ἀνθρώποις ἐστὶ παίδευσις· ὅταν γάρ τις πράγματος κἂν ὁτουοῦν τὴν ἀρχὴν ὀρθῶς ποιήσηται, εἰκὸς καὶ τὴν τελευτὴν ὀρθῶς γίγνεσθαι· καὶ γὰρ τῆι γῆι οἷον ἄν τις τὸ σπέρμα ἐναρόσηι, τοιαῦτα καὶ τὰ ἔκφορα δεῖ προσδοκᾶν· καὶ ἐν νέωι σώματι ὅταν τις τὴν παίδευσιν γενναίαν ἐναρόσηι, ζῆι τοῦτο καὶ θάλλει διὰ παντὸς τοῦ βίου, καὶ αὐτὸ οὔτε ὄμβρος οὔτε ἀνομβρία ἀφαιρεῖται.
87 B 61 Diels-Kranz/Pendrick
Stob. 2.31.40
τοῦ αὐτοῦ.
ἀναρχίας δ’ οὐδὲν κάκιον ἀνθρώποις· ταῦτα γινώσκοντες οἱ πρόσθεν ἄνθρωποι ἀπὸ τῆς ἀρχῆς εἴθιζον τοὺς παῖδας ἄρχεσθαι καὶ τὸ κελευόμενον ποιεῖν, ἵνα μὴ ἐξανδρούμενοι εἰς μεγάλην μεταβολὴν ἰόντες ἐκπλήσσοιντο.
Panellenica 